कोबी लागवड

 कोबी हे पीक थंड हवामानात येणारे म्हणून ओळखले जाते. परंतु जण वटिबंधातील देशातही या पिकाची लागवड आता मोठ्या प्रमाणात होत आहे. महाराष्ट्रातील जवळजवळ सर्व जिल्ह्यांत या पिकाची लागवड वर्षभर केली जाते.

 कोबीमध्ये खनिजद्रव्ये तसेच अ, ब आणि क ही जीवनसाचे विपुल प्रमाणात असतात. क जीवनाचाच्या कमतरतेमुळे स्कर्वी हा रोग होतो. याकरिता कोबीचा आहारामध्ये समावेश अत्यंत उपयुक्त आहे.

 वनस्पती शास्त्रानुसार ही भाजी क्रसिफेरी या कुळात येत असून ब्रासिका हे त्याचे

 गोत्र आहे आणि ओलेरेशी ही स्पेसीज आहे. सुधारित जाती :- कोबीमध्ये गोल्डन एकर, प्राईड ऑफ इंडिया, कोपनहेगन मार्केट, पुसा ड्रमहेड

 इत्यादी सरळ जाती आहेत. तसेच श्री गणेश गोल, मिनाक्षी, हरियाणी, गंगा, यमुना,

 कावेरी, श्री गणेश अशा अनेक संकरित जाती आहेत.

 संकरित जातीचे गड्डे काढणीस एकाच वेळी तयार होतात व जवळजवळ सर्व झाडांना गड्डे लागतात. याशिवाय त्यांची उपलब्धता हंगामानुसार असल्याने कोबी पिकामध्ये संकरित जातीमुळे मोठ्या प्रमाणात वाढ झाली आहे.

 हवामान :-

 थंड हवामान या पिकास चांगले मानवते सर्वसाधारण १५ ते २१° से.ग्रे. तापमान वाढीस पोषक ठरते.

 जमीन :-

 या पिकासाठी मध्यम काळी ते भारी, नदीकाठची गाळाची किंवा पोयट्याची तसेच पाण्याचा चांगला निचरा होणारी जमीन चांगली मानवते. हलक्या जमिनीत कोबीचे गड्डे आकाराने लहान मिळतात, परंतु गड्डे टणक असल्यामुळे आकाराच्या मानाने वजन जास्त भरते

हलक्या जमिनीला सेंद्रिय खताचा भरपूर पुरवठा मिळाल्यास उत्पन्न भरपूर येऊ शकते. जमिनीची आम्ल विम्लता ५.५ ते ६.५ असल्यास पीक उत्तम येते. बियाणे :-

 कोबीचे बी काश्मीर, सिमला आणि कुलू यासारख्या अतिथंड हवामानात तयार होते. त्यामुळे बी सहज उपलब्ध होत नाही. बऱ्याच वेळा बियांची उगवण कमी होते. योग्य जातीचे बी मिळत नाही किंवा हलक्या प्रतीचे बी मिळते.

 काही झाडांना गड्डा येण्याऐवजी पानांची वाढ जास्त झालेली दिसून येते किंवा पानांची वाढ जास्त आणि फारच लहान आकाराचा गड्डा मिळतो. तेव्ही बी नेहमी खात्रीशीर ठिकाणाहून घ्यावे. हेक्टरी साधारणत: ६०० ते ७५० ग्रॅम बी पुरेसे होते.

 रोपे तयार करणेची आधुनिक पध्दत :- कोबी पिकावर घाण्या या रोगाचा फार प्रादुर्भाव होतो. या रोगाचे सूक्ष्म जंतू बियावर असतात. तेव्हा बी जंतूविरहित करणे गरजेचे आहे. त्यासाठी बी गादीवाफ्यावर पेरणीपूर्वी

 ०.१ टक्का मर्क्युरिक क्लोराईडच्या द्रावणात (एक भाग औषध आणि एक हजार भाग पाणी

 या प्रमाणात) ३० मिनिटे भिजत ठेवावे आणि नंतर सावलीत सुकवावे.

 बी भिजवण्याचा कालावधी कटाक्षाने पाळावा. जोमदार रोपे मिळण्याच्या दृष्टीने बी नेहमी गादी वाफ्यावर पेरावे ३ बाय २ मिटरच्या गादी वाफ्यावर चांगले कुजलेले शेणखत, नत्र, स्फुरद व पालाश हे तिन्ही घटक समप्रमाणात असलेले रासायनिक खत १०० ग्रॅम. २० ते २५ ग्रॅम ब्लायटॉक्स आणि १० ते १५ ग्रॅम दाणेदार फोरेट कीटकनाशक मिसळावे माती सपाट करून रुंदीशी समांतर १० सें.मी. अंतरावर रेघा पाडाव्यात आणि या रेषांमध्ये बी पेरणी करावी. बी मातीने झाकून पाणी द्यावे.

 उगवणीनंतर रोपांचे प्रमाण जास्त दिसून आल्यास आवश्यकतेनुसार विरळणी करावी बी उगवून आल्यानंतर प्रामुख्याने उडद्या भुंगेरे आणि काळी माशी या किडी कोवळी प खातात. त्यामुळे रोपांचा वाढ खुंटते. या किडीच्या बंदोबस्ताकरिता आठ दिवसापा अंतराने ५०% मॅलॅथिऑन पावडर घुरळावी व आवश्यकतेनुसार कीटकनाशकांची फवारण करावी.िनीची पूर्वमशागत व खते :-

 जमीन नांगरणीनंतर कुळवाच्या दोन-तीन पाळ्या घालाव्यात. कुळवणीच्या वेळी हेक्टरी २५ टन चांगले कुजलेले शेणखत किंवा कंपोस्ट खत जमिनीत टाकावे शेणखताबरोबर हेक्टरी २० किलो फोरेट दाणेदार टाकावे.

 त्यानंतर ३ बाय ३ किंवा ४ बाय ३ मीटर अंतराचे सपाट वाफे तयार करावेत किंवा ४५ से. मी. अंतरावर सरी काढावी व नंतर वाफे तयार करावेत व वाफ्यामध्ये हेक्टरी ८० किलो नत्र, ८० किलो स्फुरद व ८० किलो पालाश या प्रमाणात रासायनिक खत द्यावे. लागवडीनंतर १६० किलो नत्र १५ ते २० दिवसांच्या अंतराने दोन वेळा विभागून द्यावे. लागवडीचे अंतर :-

 लागवड सपाट वाफा किंवा सरी पध्दतीने करावी. लवकर येणाऱ्या जातीची ४५ बाय ३० सें.मी. अंतरावर, मध्यम व उशीरा येणाऱ्या जातीची ४५ बाय ४५ से.मी. अंतरावर लागवड करावी.

 मध्यम व उशिरा येणाऱ्या जातीची लागवड ४५ बाय ३० सें.मी अंतरावर केल्यास

 आकाराने लहान गड्डे परंतु दर हेक्टरी जास्त गड्डे मिळतात. बाजारामध्ये लहान आकाराच्या

 गड्यांना मागणी जास्त असते. त्यामुळे कमी अंतरावर लागवड करणे फायदेशीर ठरते…

 रोपांची लागवड :-

 लागवडीपूर्वी रोपांना एक दिवस अगोदर पाणी द्यावे. त्यामुळे मुळ्या जास्त न तुटता रोपे अलगद उपटता येतील आणि लागवडीनंतर रोपांची मर कमी होईल. किडीने शेंडा कुरतडलेली रोपे लागवडीसाठी घेऊ नयेत कारण अशा रोपांना गड्डा येत नाही. सपाट वाफ्यामध्ये लागवड करताना लागवडीपूर्वी लांब दोरीवर ठराविक अंतरावर चिमण्या बांधून वाफ्यात खुणा कराव्यात

 त्यामुळे दोन ओळीतील व दोन रोपातील अंतर सारखे ठेवता येईल. खुणा केलेल्या जागी खुरप्याने लहान खड्डे करावेत. प्रत्येक खड्ड्यात दाणेदार किटकनाशके टाकावे. (हेक्टरी ८ ते १० किलो) नंतर रोपाची लागवड करावी. सरी व वरंबा पध्दतीमध्येही दोरीच्या सहाय्याने दोन रोपातील अंतर सारखे ठेवता येईल. कोरड्या वाफ्यामध्ये लागवड केल्यास रोपांना त्वरीत पाणी द्यावे. तसेच रोपांची मुळे लागवडीपूर्वी १ टक्का युरियाच्या

 द्रावणात (१०० ग्रॅम युरिया १० लिटर पाणी) बुडविल्यास उत्पादनात वाढ होते. कोबी मुळे उथळ असल्यामुळे योग्यवादीसाठी पिकास गरजेनुसार वेळेवर पाणी द्यावे. लागवडीनंतर पहिले पाणी लवकर द्यावे नंतर पाणी आठ ते सहा दिवसांनी जमिनीच्या मगदुराप्रमाणे द्यावे. त्यामुळे गड्डे तयार झाल्यानंतर फुटण्याचे प्रमाण कमी होईल.

आंतरमशागत :-

 लागवडीनंतर वेळोवेळी तण काढून व खुरपून जमीन भुसभुशीत ठेवावी. फार खोलवर मशागत करू नये त्यामुळे मुळांना इजा होते. आंतरमशागतीच्या वेळी नत्राचा राहिलेला हाम दोन वेळा विभागून द्यावा.

 काढणी

 रोपे लागवडीपासून कोबीचे पीक जातीपरत्वे व हंगामानुसार दोन ते तीन महिन्यात तयार होते. कोबीचा गड्डा काढणीस तयार झाला म्हणजे तो हाताने दाबल्यास घट्ट वाढती गड्यांचा आकार, वजन, घट्टपणा हे जातीवर व बियाणाची गुणवत्ता यावर अवलंबन असते. तसेच हवामान, लागवडीचे अंतर, खत व पाणीपुरवठा आणि मशागत यावर अवलंबन असते.

 लवकर येणान्या जातीचा गड्डा साधारणतः लहान असतो तर उशिरा येणाऱ्या

 जातीचा गड्डा मोठा असतो. त्यामुळे जातीपरत्वे गड्डा तयार झाल्यावर काढावा.

 टिकाऊक्षमता :-

 सर्वसाधारण तापमानात काढणीनंतर कोबीचे गड्डे ४ ते ५ दिवस चांगले राहू शकतात

 परंतु कमी तापमानात जास्त आर्द्रता असल्यास कोबीचे गड्डे एक आठवडा चांगल्या स्थितीत ठेवता येतात.

 उत्पन्न :-

 कोबीचे हेक्टरी सरासरी उत्पादन २०० ते २५० क्विंटल येते. उत्तर भारतात मात्र लवकर येणाऱ्या जातींचे ३०० ते ३५० क्विटल व उशीरा येणाऱ्या जातींचे ३५० ते ४५० क्विटल हेक्टरी उत्पन्न मिळते.

 रोग व किडीचे नियंत्रण :-

 कोबी पिकावरील रोग व किडीचे नियंत्रणासाठी लागवडीनंतर १० ते १२ दिवसाच्या अंतराने नुवान १५ मि.ली. किंवा अॅक्टरा ३ ग्रॅम किंवा सायपरमेथ्रिन ५ मि.ली. + डायथेन एम-४५ २५ ते ३० ग्रॅम + १० लिटर पाणी या प्रमाणात मिसळून औषधांची आलटून पालटून फवारणी करावी.

 कोबी पिकावरील पाकोळीच्या नियंत्रणासाठी प्रत्येक २५ ओळीनंतर कोबीच्या

 लागवडीपूर्वी दोन ओळीत मोहरी पेरावी. मोहरीच्या ओळीवर डायक्लोरहॉस ०.१%  

 दिवसांच्या अंतराने दोन फवारण्या कराव्यात आणि कोबीच्या मुख्य पिकावर गड्डा धारण करणाऱ्या अवस्थेत १५ दिवसाच्या अंतराने ०.०५% कस्टॉप हायड्रोक्लोराईडच्या दोन फवारण्या कराव्यात.