फाईन आर्ट्स क्षेत्रातील करिअर

फाईन आर्ट्स क्षेत्रातील करिअर

मनुष्याच्या सृजनशीलतेचा आणि कल्पनाशक्तीचा सुंदर आविष्कार म्हणजे कला क्षेत्र आजच्या काळात झपाटयाने विस्तारत आहे. चित्रकलेने आता व्यावसायिक रूप धारण केले आहे आणि पर्यायाने या क्षेत्रात करिअरच्या संधीही वाढत आहेत. कोणतीही गोष्ट तेव्हाच परिपूर्ण होते.  जेव्हा त्याचा पाया भक्कम असतो. जर लहानपणापासून चित्रकलेची मनापासून आवड असेल, तर वयाच्या बाराव्या वर्षांनंतर एलिमेंटरी व इंटरमिडीएट या परीक्षा शालेय जीवनातच देता येतात. या परीक्षांच्या अभ्यासामुळे या क्षेत्रात प्रवेश करण्याचा मार्ग मोकळा होतो. त्यामुळे दक्ष पालकांनी आपल्या पाल्यातील कलागुण वेळीच हेरून त्याला या शासकीय ग्रेड परीक्षा देण्यासाठी प्रोत्साहित करणे खूप महत्त्वाचे आहे.

फाइन आर्ट्स व कमर्शिअल आर्ट्स अशा दोन विभागात चित्रकलेच्या अभ्यासक्रमाचे विभाजन केले जाते. यापैकी फाईन आर्ट्स मुक्त कलाक्षेत्र असून यात कलाकाराच्या अभिव्यक्तीचा समावेश होतो. तर कमर्शिअल आर्टसमध्ये विशिष्ट इंडस्ट्रीशी संबंधित काम कराव लागतं. निसर्गातील विविध घटक जसे या कलेत साकारले जातात, तसेच धातूशिल्प, काष्ठशिल्प हेही यात चितारले जाते. फाईन आर्टस शिकताना सौदर्यशास्त्र, शरीररचना, रंगसंगती यांचा सखोल अभ्यास केला जातो. तसेच, कमर्शिअल आर्ट्सच्या अभ्यासक्रमात पहिल्या वर्षी डिझाइन, शरीररचना, फोटोग्राफी ऑब्जेक्ट ड्रॉइंग टूडी, थ्रीडी संकल्पना, भौमितिक दृष्टिकोन, कम्युनिकेशन डिझाइन हिस्ट्री ऑफ व्हिज्युअल कम्युनिकेशन या विविध अंगांनी विद्यार्थ्यांना शिकवले जाते. कलाक्षेत्रातील बहुतेक नामवंत चित्रकाराची सुरुवात ही फाईन    आर्टसमधूनच झालेली आढळून येते, फाइन आर्टस क्षेत्राचा शैक्षणिक कोर्स जरी पूर्ण झाला तरी याचे ज्ञान आत्मसात करण्यास खूप कालावधी लागतो. एकंदरीतच फाईन आर्ट्स हे क्षेत्र म्हणजे स्वतःला शोधण्याचा एक प्रवास आहे. याचा मार्ग खडतर आहे; परंतु एकदा तपश्चर्या पूर्ण झाली, की मिळणारे समाधान व प्रतिष्ठा याची तुलना कशाशीच होऊ शकत नाही.

क्षेत्राची व्याप्ती व संधी

कलेचे क्षेत्र हे आकाशाला गवसणी घालणारे क्षेत्र आहे. फक्त या संधीचा व्यावहारिक जीवनात उपयोग करून घेण्याची क्षमता आवश्यक असते. या क्षेत्रात प्रावीण्य मिळवल्यास नोकरी व स्वयंरोजगाराच्या अनेक संधी खुल्या होऊ शकतात. चित्रपट फोटोग्राफी, डिझाइन, नेपथ्य, लोगो, स्केचिंग, कला दिग्दर्शन, इंटिरिअर डिझाइन, अॅनिमेशन, वृत्तपत्रे, प्रकाशन संस्थामध्ये मासिकर सजावट, मुखपृष्ठे करणे तसेच आयटी क्षेत्रातही कमर्शिअल आर्टिस्टना खूप वाव असतो. टूडी, बीडी डिझाइन व माया, अंडीय यांसारख्या सॉफ्टवेअर्सचा अभ्यास करून विद्यार्थी उत्तमरीत्या काम करू शकतो. विविध सांस्कृतिक, मनोरंजनात्मक, राजकीय कार्यक्रमाचे नेपथ्य व्यासपीठ, रंगमंच सजावट, कलादिग्दर्शन यासाठीही कमर्शिअल आर्टिस्टची गरज भासते.

हे सर्व करत असताना आपली कला सादर करण्याच्या संधीही येत असतात. उदा. चित्रकलेच्या प्रदर्शनात आपली मांडण्याची संधी मिळणे. या संधीवर लक्ष ठेवून त्यात सहभागी होणे अतिशय महत्वाचे असते कारण अशा प्रदर्शनाला भारतभरातून विधि क्लाएंट्स भेट देतात व यातूनच विद्यार्थ्यांना कामाची संधी मिळण्याची शक्यता असते. अशा संघामुळे प्रत्यक्ष कामाचा अनुभव मिळती पुढील करिअरसाठी खूप फायदा होतो.

 BFA जॉब प्रोफाइल |

ललित कला पदवीधरांसाठी भारतात विविध प्रकारच्या नोकऱ्या उपलब्ध आहेत. BFA पदवीधरांना सिनेमा, टेलिव्हिजन, जाहिरात, अॅनिमेशन, प्रकाशन, कापड, आर्ट स्टुडिओ, बुटीक, शैक्षणिक संस्थांमध्ये चांगली मागणी आहे. तथापि, BFA पदवीधरांसाठी जॉब प्रोफाइलचे प्रकार त्यांच्या निवडलेल्या स्पेशलायझेशननुसार भिन्न असतात. खालील विविध BFA जॉब प्रोफाइल पहा:

कला शिक्षक:  

कला शिक्षक म्हणून उमेदवार इतरांना त्याची कला शिकवू शकतो. उमेदवार चित्रकला आणि शिल्पकला यासारख्या कोणत्याही ललित कला क्षेत्रात शिक्षक होण्यास प्राधान्य देऊ शकतो. मात्र, अध्यापन क्षेत्रात करिअर सुरू करण्यासाठी उमेदवाराकडे बीएड पदवी असणे आवश्यक आहे.

ललित कलाकार:

 विविध तंत्रांचा वापर करून कलाकृती तयार करणे ही उत्तम कलाकाराची मुख्य भूमिका असते. एक उत्तम कलाकार म्हणून, उमेदवाराला व्यावसायिक आर्ट स्टुडिओ, डिझाइन कंपनी, प्रकाशन गृह, जाहिरात संस्था इत्यादींमध्ये चित्रकार, शिल्पकार, चित्रकार किंवा प्रिंटमेकर म्हणून नोकरी मिळू शकते. एक उत्कृष्ट कलाकार स्वतंत्रपणे काम करणे आणि कलेद्वारे त्यांचे कार्य व्यक्त करणे देखील निवडू शकतो.

अभिनेता:

 थिएटरमधील स्पेशलायझेशनसह बीएफए पदवी असलेले उमेदवार पडद्यावर किंवा रंगमंचावर अभिनेता म्हणून काम करू शकतात. एक अभिनेता म्हणून उमेदवार टेलिव्हिजन, चित्रपट, थिएटर आणि इतर परफॉर्मिंग आर्ट मीडियामध्ये कल्पना व्यक्त करू शकतो आणि पात्रांचे चित्रण करू शकतो. एक अभिनेता थीम पार्क किंवा थेट कार्यक्रमांमध्ये काम करणे देखील निवडू शकतो.

मल्टीमीडिया कलाकार:

 मल्टीमीडियामधील स्पेशलायझेशनसह बीएफए अभ्यासक्रम उत्तीर्ण झालेल्या उमेदवारांवर अॅनिमेशन सीक्वेन्स किंवा स्टोरीबोर्ड तयार करण्याची प्रमुख जबाबदारी असते. असे उमेदवार सहसा जाहिरात एजन्सी किंवा सॉफ्टवेअर, गेमिंग, डिझाइनिंग आणि टेलिव्हिजन कंपन्यांसाठी काम करतात.

कला दिग्दर्शक:

 ग्राफिक किंवा मल्टीमीडिया डिझाइन स्पेशलायझेशनसह बीएफए अभ्यासक्रम क्लिअर करणारे उमेदवार सहसा कला दिग्दर्शक बनतात. कला दिग्दर्शकाच्या प्रमुख जबाबदाऱ्यांमध्ये कलाकृती आणि कॉपीच्या मांडणी आणि डिझाइनद्वारे व्हिज्युअल आणि लिखित सामग्रीच्या विकासासाठी मार्गदर्शन करणे समाविष्ट आहे. कला दिग्दर्शक सामान्यत:प्रकाशन संस्था किंवा जाहिरात संस्थांसाठी काम करतो.

लेखक:

सर्जनशील लेखनातील BFA पदवीधारकांना सर्जनशील लेखक, तांत्रिक लेखक, कॉपीरायटर किंवा फ्रीलान्स लेखक म्हणून नोकऱ्या मिळू शकतात. लेखक जाहिरात एजन्सी, ब्रॉडकास्टिंग कंपन्या, पीआर एजन्सी, वर्तमानपत्रे किंवा प्रकाशन संस्थांसाठी काम करू शकतो.

चित्रकार:

 चित्रकार म्हणून, उमेदवार वॉटर कलर पेंटिंग, ऑइल पेंटिंग, इंक वॉश पेंटिंग, अॅक्रेलिक पेंटिंग, पेस्टल कलर पेंटिंग, ग्लास पेंटिंग, एन्कास्टिक पेंटिंग इत्यादी विविध कलाकृती तयार करू शकतो. चित्रकार सहसा स्वतंत्रपणे काम करतो किंवा करतो.

ग्राफिक डिझायनर:

ग्राफिक डिझायनर व्हिज्युअल संकल्पना तयार करतो, सामान्यतः हाताने किंवा सॉफ्टवेअरद्वारे, ग्राहकांना आकर्षित करणार्‍या कल्पनांचा संवाद साधण्यासाठी. ग्राफिक डिझायनर जाहिराती, मासिके, ब्रोशर इत्यादींसाठी एकंदर लेआउट आणि उत्पादन डिझाइन विकसित करतो.

अॅनिमेटर:

अॅनिमेटरचे मुख्य काम म्हणजे चित्रपट, व्हिडिओ गेम, पुस्तके, दूरदर्शन इत्यादीसाठी चित्रे आणि दृश्ये तयार करणे. आजच्या डिजिटल युगात, बहुतेक अॅनिमेशन संगणकाद्वारे व्युत्पन्न केले जातात, परंतु अॅनिमेटर्सना त्यांचे प्रारंभिक स्केचेस हाताने तयार करावे लागतात.

कला संरक्षक:

 कला संरक्षक, ज्याला कला पुनर्संचयक म्हणून देखील ओळखले जाते, ते विश्लेषणासाठी तसेच कलाकृती आणि कलाकृतींच्या संवर्धनासाठी जबाबदार आहे. शिल्पकला, चित्रे, भित्तिचित्रे, मातीची भांडी, कापड, पुस्तके, ऐतिहासिक कलाकृती इ. यासारख्या कलाकृतींच्या विविध प्रकारांना झालेल्या हानीच्या दुरुस्तीसाठी देखील तो जबाबदार आहे.

छायाचित्रकार:

 छायाचित्रकार हा कॅमेरा असलेला एक कलाकार असतो जो त्यांची तांत्रिक कौशल्ये तसेच लोक, ठिकाणे, लँडस्केप, खाद्यपदार्थ आणि अधिकची छायाचित्रे घेण्यासाठी त्यांची कलात्मक क्षमता वापरतो.

संगीतकार:

 संगीतकाराचे मुख्य काम म्हणजे संगीत आणि आकर्षक ट्यून लिहिणे. एक संगीतकार एकल वादक म्हणून काम करू शकतो किंवा बँड, गायक, वाद्यवृंद इत्यादींमध्ये देखील काम करू शकतो. संगीतकार व्हिडिओ गेम्स, जाहिराती, स्टेज प्रॉडक्शन इत्यादींसाठी संगीत विकसित करू शकतो.

आवश्यक गुण

कलेच्या क्षेत्रात सर्वांत महत्त्वाचे असते ते म्हणजे या विषयाची मनापासून आवड असणे आणि चांगली सौदर्यदृष्टी असणे, याच बरोबर कल्पकता अग्रणी व आपल्या कल्पना दृश्यमान करण्याची क्षमता असणे आवश्यक असते. या गुणांबरोबरच सूक्ष्म निरीक्षण गरा सहनशीलता व चिकाटी हे गुणही असणे आवश्यक असते. स्वत च्या कल्पकतेतून नवनवीन कल्पना साकार करणे अपेक्षित असा मानसिकदृष्ट्या सकारात्मक विचार करणे व कणखर असणे हिताचे असते

• डिप्लोमा कोर्स
  • ललित कला डिप्लोमा – हा 1 वर्षाचा अभ्यासक्रम आहे आणि 12वी उत्तीर्ण विद्यार्थी या कोर्समध्ये प्रवेश घेऊ शकतात.
  पदवीपूर्व अभ्यासक्रम
  • बॅचलर ऑफ फाइन आर्ट्स (BFA) – या कोर्सचा कालावधी 4 वर्षे ते 5 वर्षे आहे.
  • बॅचलर ऑफ व्हिज्युअल आर्ट्स (BVA) – या कोर्सचा कालावधी 4 वर्षे ते 5 वर्षे आहे.
  • ललित कला मध्ये बॅचलर ऑफ आर्ट्स (BA) – हा 3 वर्ष कालावधीचा कोर्स आहे. मान्यताप्राप्त शिक्षण मंडळातील 12वी उत्तीर्ण विद्यार्थी या पदव्युत्तर अभ्यासक्रमांना प्रवेश घेऊ शकतात.
  पदव्युत्तर अभ्यासक्रम
  • मास्टर ऑफ फाइन आर्ट्स (MFA) – या कोर्सचा कालावधी 2 वर्षे आहे.
  • मास्टर ऑफ व्हिज्युअल आर्ट्स (MVA) – या कोर्सचा कालावधी 2 वर्षे आहे.
  • ललित कला मध्ये मास्टर ऑफ आर्ट्स (एमए) – हा 3 वर्ष कालावधीचा कोर्स आहे. मान्यताप्राप्त विद्यापीठातील पदवीधर विद्यार्थी या पदव्युत्तर अभ्यासक्रमांना प्रवेश घेऊ शकतात.
  पीएचडी अभ्यासक्रम
  • ललित कला मध्ये पीएचडी – या अभ्यासक्रमाचा कालावधी 5 वर्षांचा आहे आणि पदव्युत्तर विद्यार्थी या पीएचडी अभ्यासक्रमांना मान्यताप्राप्त विद्यापीठातून प्रवेश घेऊ शकतात.
  ललित कला मध्ये पत्रव्यवहार अभ्यासक्रम
  दिल्ली विद्यापीठ (DU), इंदिरा गांधी नॅशनल ओपन युनिव्हर्सिटी (IGNOU), दिल्ली आणि नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ ओपन स्कूलिंग (NIOS) देखील ललित कलांमध्ये पत्रव्यवहार अभ्यासक्रम देतात.