रक्षाबंधन संक्षिप्त माहिती आणि महत्व,

हा भारतीय उपखंडात साजरा केला जाणारा सण आहे. भाऊ बहिणीच्या सणाच्या दिवशी बहीण भावाच्या कपाळावर हाताला टिका लावून राखी बांधते. हिंदू, शीख, जैन आणि बौद्ध धर्मीय हा सण भारतात श्रावण महिन्याच्या पौर्णिमेला साजरा करतात.

रक्षाबंधनाचा शाब्दिक अर्थ संरक्षण करणारा धागा. या सणात बहिणी आपल्या भावाच्या मनगटावर संरक्षणाचा धागा बांधतात आणि त्या बदल्यात भाऊ त्यांचे आयुष्यभर रक्षण करण्याचे वचन देतात. रक्षाबंधन राखी किंवा सावन महिन्यात येते म्हणून त्याला श्रावणी आणि सलोनी असेही म्हणतात.

राखी कधी आणि का साजरी केली जाते, त्याचा इतिहास आणि लोकप्रिय कथा जाणून घ्या
रक्षाबंधनाचा सण कधी सुरू झाला हे कोणालाच माहीत नाही, पण भविष्य पुराणात एका ठिकाणी त्याचे वर्णन आहे. भविष्य पुराणात असे म्हटले आहे की जेव्हा देव आणि दैत्यांमध्ये युद्ध झाले तेव्हा इंद्रदेव, ज्याला राक्षसांवर भारी पडल्याचे दिसले, ते घाबरले आणि बृहस्पती देवाकडे गेले, तेथे त्यांनी बृहस्पती देवांना संपूर्ण घटना सांगितली आणि ती घटना होती. इंद्राणीची पत्नी देवी इंद्राणीने ऐकले. तेव्हा देवी इंद्राणीने मंत्रांच्या सामर्थ्याने एक धागा पवित्र करून पती इंद्रदेवाच्या हातात बांधला आणि देवांचा राक्षसांवर विजय झाला. अशा लोकांचा असा विश्वास होता की या धाग्यामुळे देवांनी राक्षसांवर विजय मिळवला आणि लोकांनी ही परंपरा पुढे नेण्यास सुरुवात केली आणि तो दिवस श्रावण महिन्यातील पौर्णिमा होता आणि या दिवशी राखी साजरी करण्याचा सण प्रचलित झाला.

युद्धादरम्यान एकदा श्रीकृष्णाच्या बोटाला दुखापत झाली, तेव्हा द्रौपदीने तिच्या साडीतून एक लिअर कापून श्रीकृष्णाच्या जखमी बोटाला बांधले, त्यानंतर श्रीकृष्णाने संकटकाळी द्रौपदीला मदत करण्याचे वचन दिले.
एकदा परोपकारी राजा बळीला 100 यज्ञ करून राजा इंद्राकडून स्वर्गाचे राज्य हिसकावून घ्यायचे होते तेव्हा देवतांनी भगवान विष्णूची प्रार्थना केली. त्यानंतर भगवान विष्णू वामनावताराचे रूप घेऊन राजा बळीकडे भिक्षा घेण्यासाठी गेले, त्यानंतर त्यांनी बळी राजाकडे तीन पायऱ्या जमीन मागितली. पण राजा बळीनेही भगवान विष्णूंना रात्रंदिवस भक्तीभावाने आपल्यासमोर ठेवण्याचे वचन घेतले. विष्णूच्या अनुपस्थितीमुळे लक्ष्मीजी अस्वस्थ झाल्या, तेव्हा नारद मुनींनी त्याला उपाय सांगितला, तेव्हा लक्ष्मीजींनी राजा बळीला राखी बांधून आपला भाऊ बनवले आणि देवाला आपल्यासोबत आणले, योगायोगाने त्या दिवशी मासातील पौर्णिमा होती. श्रावण. राखी साजरी करण्याची परंपरा कायम राहिली.

रक्षाबंधनाचे महत्व |
भाऊ आणि बहिणीच्या प्रेमाचा हा सण आहे, ज्यामध्ये बहीण आपल्या भावाला राखी बांधते, त्या बदल्यात भाऊ तिला तिचे रक्षण करण्याचे वचन देतो, यामुळे भाऊ-बहिणीमधील प्रेम वाढते.
हा सण भावंडांना एकमेकांना आधार देण्यास आणि त्यांच्या इच्छा पूर्ण करण्यात मदत करण्यास देखील शिकवतो.
हे धर्माच्या लोकांना एकत्र राहण्यासाठी प्रोत्साहन देते आणि आपल्या मनात बंधुभावाची भावना जागृत करते.
आता देशाचे रक्षण, पर्यावरणाचे रक्षण, धर्माचे रक्षण, हितसंबंध जपण्यासाठी राखी बांधली जात आहे. विश्वकवी रवींद्रनाथांनी या उत्सवावर बंगालच्या विघटनाविरुद्ध जनजागृती करून हा सण एकात्मता आणि बंधुतेचे प्रतीक बनवला होता. निसर्गाच्या रक्षणासाठी झाडांना राखी बांधण्याची परंपराही सुरू झाली आहे. तथापि, रक्षा सूत्र देखील आदर आणि विश्वास दर्शविण्यासाठी बांधले आहे.

आजच्या काळात रक्षाबंधनाचे महत्त्वही वाढते कारण आज मूल्यांच्या ऱ्हासामुळे सामाजिकता आकुंचित होत असून प्रेम आणि आदराची भावनाही कमी होत आहे. हा सण जिव्हाळ्याचे बंध दृढ करतो तसेच आपल्यात सामाजिकता विकसित करतो. एवढेच नाही तर हा सण कुटुंब, समाज, देश आणि जगाप्रती असलेल्या आपल्या कर्तव्याची जाणीव वाढवतो. राखी पौर्णिमेला काजरी पौर्णिमा असेही म्हणतात. या दिवशी लोक ‘बागवती देवीची’ पूजा करतात. रक्षाबंधनाला इतर अनेक नावांनी देखील ओळखले जाते, जसे की विष तारक म्हणजे विषाचा नाश करणारा, पुण्यप्रदायक म्हणजे पुण्य देणारा इ.

आज महिला आणि मुली घराबाहेर, बसमध्ये, ट्रेनमध्ये, रस्त्यावर, शाळा-कॉलेजच्या आवारात असुरक्षित आहेत. घरातील कुटुंब देखील महिला आणि मुलींसाठी असुरक्षित आहे. रक्षाबंधनासारखा सण आपल्याला त्यांच्या रक्षणासाठी पुढे यायला हवे याची जाणीव करून देतो. रक्षाबंधनाच्या सणात एकमेकांच्या संरक्षणाची आणि सहकार्याची भावना असते.

उपसंहार: आजच्या काळात हा सण आपल्या संस्कृतीची ओळख बनला आहे आणि आपल्या भारतातील लोकांना या सणाचा खूप अभिमान आहे. पण भारतात, जिथे बहिणींसाठी हा खास सण साजरा केला जातो, तिथे काही भावांना त्यांच्या हातावर राखी बांधता येत नाही कारण त्यांचे आई-वडील त्याच्या बहिणीला या जगात येऊ देत नाहीत.

ज्या देशात मुलींच्या पूजेचा कायदा धर्मग्रंथात आहे, त्या देशात स्त्री भ्रूण हत्या होते, ही शरमेची बाब आहे. हा सण आपल्या जीवनातील बहिणींचे महत्त्व लक्षात आणून देतो.