दूध अत्यंत पौष्टिक आहे यात काही शंका नाही. हा कॅल्शियमचा उत्कृष्ट स्रोत आहे, जो मजबूत हाडे आणि दात आवश्यक आहे. निरोगी आणि तंदुरुस्त राहण्यासाठी डॉक्टर दररोज दूध पिण्याची शिफारस करतात.

परंतु जेव्हा आपल्याला गाय आणि म्हशीच्या दुधामध्ये निवड करावी लागेल, तेव्हा कोणते चांगले आहे? ठीक आहे, दोन्ही प्रकारच्या दुधाचे स्वतःचे सकारात्मक आणि नकारात्मक असतात. तर मग पाहूया की या दोघांमधील मुख्य फरक काय आहे …

१. चरबी(FAT):-

दुधाच्या सुसंगततेसाठी वास्तविक चरबीयुक्त सामग्री जबाबदार असते. म्हशीच्या दुधाच्या तुलनेत गायीच्या दुधात कमी प्रमाणात चरबी असते. म्हणूनच म्हशीचे दूध गाईच्या दुधापेक्षा जाड असते. गायीच्या दुधामध्ये चरबीचे प्रमाण ३-४% असते, तर म्हशीच्या दुधात ७-८% असते. म्हशीचे दूध जड आहे, म्हणून पचण्यास वेळ लागतो आणि आपल्याला दीर्घ कालावधीसाठी परिपूर्ण ठेवते.

२. पाण्याचे प्रमाण:-

पाणी प्रत्येक व्यक्तीसाठी आवश्यक आहे आणि म्हणूनच जर आपल्याला आपल्या पाण्याचे प्रमाण वाढवायचे असेल तर गाईच्या दुधाची निवड करा. अंदाजे 90 टक्के गाईचे दूध पाणी आहे आणि आपणास हायड्रेटेड ठेवण्यासाठी उत्कृष्ट आहे.

३. प्रथिने(Protein):-

म्हशीच्या दुधात गाईच्या दुधापेक्षा 10-11 टaक्के जास्त प्रथिने असतात. हे अधिक उष्णता प्रतिरोधक आहे. त्यातील प्रथिनेंच्या प्रमाणामुळे, म्हशीचे दूध अर्भक आणि वृद्ध लोकांसाठी घेण्याची शिफारस केली जात नाही.

४. कोलेस्टेरॉल(Cholesterol)

कोलेस्टेरॉलची पातळी देखील दोन्ही प्रकारच्या दुधांमध्ये भिन्न आहे. म्हशीच्या दुधात कमी प्रमाणात कोलेस्ट्रॉल असते, ज्यामुळे पीसीओडी, उच्चरक्तदाब, मूत्रपिंडातील समस्या आणि लठ्ठपणा यासारख्या आजारांनी ग्रस्त असलेल्या लोकांसाठी हा एक उत्तम पर्याय आहे.

५. कॅलरी(Calorie)

हे स्पष्ट आहे की म्हशीच्या दुधात प्रथिने आणि चरबी जास्त असल्याने जास्त कॅलरी असतात. 1 कप म्हशीच्या दुधात 237 कॅलरी असतात, तर 1 कप गाईच्या दुधात 148 कॅलरीज असतात.

इतर प्रमुख फरक

– जर तुम्हाला रात्री झोप लागत असेल तर म्हशीच्या दुधासाठी जा कारण ते झोपायला उत्तेजन देणारे मानले जाते.

-फोलाचे दूध खोया, दही, पनीर, खीर, पायसम, मलाई, कुल्फी आणि तूप तयार करण्यासाठी चांगले आहे.

गाईचे दूध कमी मलईयुक्त आणि जाड असल्याने गोड्यांसाठी हे चांगले आहे.

दोन्ही प्रकारचे दूध आरोग्यासाठी चांगले आहे आणि त्यांचे स्वतःचे आरोग्य फायदे आहेत. तर, काय वापरावे हे आपल्या पसंतीवर अवलंबून आहे. दूध आपल्या दैनंदिन आहाराचा एक भाग आहे याची खात्री करुन घ्या.

 गाईचे दुध कोणतं आणि म्हशीचे दुध कोणतं हे कसं काय ओळखयचं?

गाईचे दुध-

1. गाईचे दुध पिवळसर असते.
2. गाईच्या दुधाची फँट (स्निग्धांश ) कमी असते.
3. त्यामुळे पचनास हलके असते.
4. गाईचे दुध पिण्याने वजन वाढत नाही.
5. गाईच्या दुधाचे दही लागत नाही.
6. लहान बाळांना गाईचे दुध म्हणजे अमृत असते.
7. फँट कमी असल्याने गाईच्या दुधाचे उपपदार्थ बनवता येत नाहीत.
8. गाईचे दुध चवीला पाणचट असते.

म्हैशीचे दुध-

1. म्हैशीचे दुध पांढरे असते.
2. म्हैशीच्या दुधाची फँट जास्त असते.
3. त्यामुळे पचनाला जड असते.
4. फँट जास्त असल्याने वजन वाढते.
5. म्हैशीच्या दुधापासुन अनेक पदार्थ बनविले जातात.त्यामध्ये दही,ताक,लोणी,तुप,चक्का,श्रीखंड,आम्रखंड,पनीर,रबडी इ.

• व्यावसायिक वापर :

व्यावसायिक उत्पादन निर्मितीमध्ये म्हशीच्या दुधाचा वापर जास्त होतो . पण हे बऱ्याच इतर घटकांवर देखील अवलंबून आहे जसे की

1. ग्राहकांची किंवा उत्पादकाची आवडनिवड
2. कच्च्या मालाची उपलब्धता
3. परंपरा

याचे कारणही वरती सांगितले तसे म्हशीच्या दुधात जास्त प्रमाणात स्निग्शांश असणे हेच आहे .

• पोषणमुल्ये

गायीचे दुध म्हशीच्या दुधाच्या तुलनेत पचवण्यास शरीरासाठी सोपे आहे . ( हा एक प्राथमिक निष्कर्ष आहे , यावर अजून बरेच संशोधन होणे बाकी आहे . )

---

आशा करतो की गाय आणि म्हशीच्या दुधात असणारे साधारण फरक या उत्तरातून तुमच्या लक्षात आले असतील