सोशल मीडिया आज आपल्या आयुष्यात खूप मोठी भूमिका बजावत आहे. बटण दाबल्यावर, आम्हाला संबंधित सकारात्मक आणि नकारात्मक माहितीच्या विस्तृत श्रेणीमध्ये प्रवेश मिळतो. सोशल मीडिया हे खूप शक्तिशाली माध्यम आहे आणि ते प्रत्येकाला प्रभावित करते. सोशल मीडियाशिवाय आपल्या जीवनाची कल्पना करणे कठीण आहे, परंतु त्याच्या अतिवापरामुळे आपल्याला त्याची किंमत देखील मोजावी लागते. सोशल मीडियाच्या समाजावर होणाऱ्या परिणामांबद्दल बरेच तर्क मांडले गेले आहेत, काही लोकांचे मत आहे की ते वरदान आहे. तर इतरांना तो शाप वाटतो.
शिक्षणात सोशल मीडियाचे महत्त्व
आज फेसबुक, ट्विटर, लिंक्डइन इत्यादी प्लॅटफॉर्मचा मोठ्या प्रमाणावर वापर केला जात आहे. हे शिक्षक, प्राध्यापक आणि विद्यार्थ्यांमध्ये खूप लोकप्रिय झाले आहे. सोशल मीडिया विद्यार्थ्यासाठी खूप महत्वाची भूमिका बजावते कारण ते त्यांना माहिती सामायिक करण्यास, उत्तरे मिळविण्यात आणि शिक्षकांशी कनेक्ट होण्यास मदत करते. सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मच्या माध्यमातून विद्यार्थी आणि शिक्षक एकमेकांशी कनेक्ट होऊ शकतात आणि या प्लॅटफॉर्मचा चांगला वापर करून माहितीची देवाणघेवाण करू शकतात.

सोशल मीडियाचे महत्त्व पुढीलप्रमाणे-
व्याख्यानांचे थेट प्रक्षेपण: आजकाल अनेक प्राध्यापक त्यांच्या व्याख्यानांसाठी स्काईप, ट्विटर आणि इतर ठिकाणी थेट व्हिडिओ चॅट करत आहेत. हे विद्यार्थ्यांना तसेच शिक्षकांना घरी बसून काहीतरी शिकण्यास आणि शेअर करण्यास मदत करते. सोशल मीडियाच्या मदतीने शिक्षण सोपे आणि सोयीस्कर करता येते.

सहकार्याची वाढती देवाणघेवाण: आम्ही दिवसाच्या कोणत्याही वेळी आणि वर्गानंतर सोशल मीडिया वापरू शकतो म्हणून आम्ही शिक्षकांकडून समर्थन आणि प्रश्नांचे निराकरण करू शकतो. हा व्यायाम शिक्षकांना तिच्या विद्यार्थ्यांचा विकास अधिक जवळून समजून घेण्यास मदत करतो.

शिक्षणाची सुलभता: अनेक शिक्षकांना असे वाटते की सोशल मीडिया वापरल्याने त्यांचे कार्य सोपे होते. हे शिक्षकांना त्याच्या/तिच्या क्षमता, कौशल्ये आणि ज्ञानाचा विस्तार आणि अन्वेषण करण्यास देखील मदत करते.

अधिक शिस्त: सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मवर आयोजित केलेले वर्ग अधिक शिस्तबद्ध आणि संरचित असतात कारण त्यांना माहित आहे की प्रत्येकजण पाहत आहे.

शिक्षणासाठी उपयुक्त: सोशल मीडिया विद्यार्थ्यांना ऑनलाइन उपलब्ध केलेल्या अनेक शिक्षण सामग्रीद्वारे त्यांचे ज्ञान वाढवण्यास मदत करतो. सोशल मीडियाद्वारे विद्यार्थी व्हिडिओ आणि चित्रे पाहू शकतात, पुनरावलोकने तपासू शकतात आणि थेट प्रक्रिया पाहताना त्यांच्या शंका त्वरित दूर करू शकतात. केवळ विद्यार्थीच नाही तर शिक्षकही या साधनांचा आणि शिकवण्याच्या साधनांचा वापर करून त्यांचे व्याख्यान अधिक मनोरंजक बनवू शकतात.

ब्लॉग आणि लेखन शिकवणे: नामवंत शिक्षक, प्राध्यापक आणि विचारवंत यांचे ब्लॉग, लेख आणि लेखन वाचून विद्यार्थी त्यांचे ज्ञान वाढवू शकतात. अशा प्रकारे चांगली सामग्री व्यापक प्रेक्षकांपर्यंत पोहोचू शकते.

सोशल मीडियाचे फायदे:
सोशल मीडियामुळे खरे तर अनेक फायदे होतात, आपण समाजाच्या विकासासाठीही सोशल मीडियाचा वापर करू शकतो.

आम्ही गेल्या काही वर्षांत माहिती आणि सामग्रीचा स्फोट पाहिला आहे आणि आम्ही सोशल मीडियाची शक्ती नाकारू शकत नाही.

समाजात महत्त्वाची कारणे आणि जागरूकता निर्माण करण्यासाठी सोशल मीडियाचा मोठ्या प्रमाणावर वापर केला जाऊ शकतो.

एनजीओ आणि इतर सामाजिक कल्याणकारी संस्थांद्वारे चालवल्या जाणार्‍या अनेक महान कार्यांमध्ये सोशल मीडिया देखील मदत करू शकतो.

सोशल मीडिया इतर एजन्सींना आणि सरकारला जागरूकता पसरवण्यासाठी आणि गुन्हेगारीशी लढण्यासाठी मदत करू शकते.

अनेक व्यवसायांमध्ये, सोशल मीडियाचा वापर जाहिरात आणि विक्रीसाठी एक मजबूत साधन म्हणून केला जाऊ शकतो.

सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मद्वारे अनेक समुदाय तयार केले जातात जे आपल्या समाजाच्या विकासासाठी आवश्यक आहेत.

सोशल मीडियाचे तोटे:
सोशल मीडिया हा आजकाल आपल्या जीवनातील सर्वात हानिकारक प्रभावांपैकी एक मानला गेला आहे आणि त्याचा चुकीचा वापर केल्यास त्याचे वाईट परिणाम होऊ शकतात. सोशल मीडियाचे इतरही अनेक तोटे आहेत जसे की:

सायबर गुंडगिरी: अनेक मुले सायबर बुलींगची शिकार झाली आहेत ज्यामुळे त्यांना खूप त्रास सहन करावा लागला आहे.

हॅकिंग: वैयक्तिक डेटाची हानी ज्यामुळे सुरक्षा समस्या आणि गुन्ह्यांचे कारण होऊ शकते जसे की ओळख आणि बँक तपशील चोरी, ज्यामुळे कोणत्याही व्यक्तीला हानी पोहोचू शकते.

वाईट सवयी: सोशल मीडियाच्या दीर्घकाळ वापरामुळे तरुणांमध्ये व्यसनाधीनता वाढू शकते. वाईट सवयींमुळे, अभ्यास इत्यादीसारख्या महत्त्वाच्या गोष्टींमध्ये लक्ष कमी होऊ शकते. लोक याचा फटका बसतात आणि समाजापासून दुरावतात आणि त्यांचे वैयक्तिक जीवन खराब करतात.

घोटाळा: अनेक शिकारी असुरक्षित वापरकर्त्यांचा घोटाळा करून त्यांच्याकडून नफा मिळवण्याच्या शोधात असतात.

नातेसंबंधात फसवणूक: हनीट्रॅप आणि अश्लील MMS हे ऑनलाइन फसवणुकीचे सर्वात सामान्य कारण आहेत. अशा खोट्या प्रेमप्रकरणात अडकून लोकांची फसवणूक होते.

आरोग्य समस्या: सोशल मीडियाच्या अतिवापरामुळे तुमच्या शारीरिक आणि मानसिक आरोग्यावर मोठ्या प्रमाणात परिणाम होऊ शकतो. त्याच्या अति वापरानंतर अनेकदा लोकांना आळशीपणा, जाडपणा, डोळ्यात जळजळ आणि खाज सुटणे, दृष्टी कमी होणे आणि तणाव इत्यादी अनुभव येतात.

सामाजिक आणि कौटुंबिक जीवनातील तोटे: सोशल मीडियाच्या अतिवापरामुळे लोक कुटुंब आणि समाजापासून दूर फोनसारख्या उपकरणांमध्ये व्यस्त होतात.

सोशल मीडियाचे नकारात्मक परिणाम
परीक्षेत कॉपी करण्यास मदत होते.
विद्यार्थ्यांचा शैक्षणिक दर्जा आणि कामगिरी खालावते.
खाजगीपणाचा अभाव
वापरकर्ते हॅकिंग, ओळख चोरी, फिशिंग गुन्हे इत्यादी सायबर गुन्ह्यांचे बळी होऊ शकतात.

जगभरात आणि भारतात सोशल मीडिया वापरकर्ते

आकडेवारीनुसार, गेल्या एका वर्षात इंटरनेट वापरकर्त्यांच्या संख्येत 7.6% वाढ झाली असून ती 4.72 अब्जांवर पोहोचली आहे. हे जगाच्या लोकसंख्येच्या 60% पेक्षा जास्त आहे. एप्रिल २०२१ पर्यंतची आकडेवारी सांगितल्यास ४.३३ अब्ज वापरकर्ते सोशल मीडियावर (सोशल मीडिया डे २०२१) सामील झाले आहेत. वास्तविक व्हॉट्सअॅप हे देशातील सर्वात कमी वापरले जाणारे अॅप आहे, ज्याचे 53 दशलक्ष वापरकर्ते आहेत, त्यानंतर यूट्यूब 448 दशलक्ष, फेसबुक 41 दशलक्ष, इंस्टाग्राम 21 दशलक्ष आणि ट्विटर 1.75 दशलक्ष आहेत.

निष्कर्ष: जगभरात लाखो लोक आहेत जे दररोज सोशल मीडिया वापरतात. त्याच्या सकारात्मक आणि नकारात्मक बाजूंचा संमिश्र उल्लेख केला आहे. त्यात अशा अनेक गोष्टी आहेत ज्या आपल्याला मदत करण्यासाठी महत्त्वाच्या आहेत, तर काही गोष्टी अशा आहेत ज्या आपल्याला हानी पोहोचवू शकतात, सोशल मीडियाचा योग्य वापर केल्यास ते मानवजातीसाठी वरदान ठरू शकते.

……………………आपल्या प्रतिक्रिया नोंदवा……………………..